نحوه کار با مولتی متر

یکی از ابزار های مهم و کاربردی در رشته الکترونیک و تعمیرات لوازم الکترونیکی استفاده از مولتی متر می باشد. با توجه به انواع مختلف مولتی متر در بازار، نحوه کار با مولتی متر ممکن است برای افرادی که با این وسیله آشنایی ندارند، دشوار باشد. توانایی استفاده از مولتی متر اهمیت بسیاری دارد. زیرا ابزار مولتی متر جزء ابزار ابتدایی دست تعمیرکار یا فرد فعال در رشته ی الکترونیک می باشد. در ادامه به بررسی مولتی متر می پردازیم.

جهت کسب درامدی عالی و تضمین آینده شغلی خود میتوانید در کلاس آموزش تعمیرات موبایل شرکت کنید و حرفه ی تعمیرات موبایل را به صورت تخصصی فرا گیرید.

مولتی متر چیست؟

مولتی متر دستگاهی است که از آن جهت اندازه گیری پارامترهایی مانند: ولتاژ، جریان، مقاوت و ظرفیت خازنی دستگاه ها و قطعات الکترونیکی مختلف استفاده می شود. همچنین از دستگاه مولتی متر جهت تست سلامت قطعات الکترونیکی مانند منبع تغذیه، انواع بردها و … استفاده می گردد. احتمالا نام آوومتر نیز به گوشتان خورده است، در قدیم مولتی متر به این نام شناخته می شده اما استفاده از این نام امروزه رواج کمتری دارد.

قطعات و مشخصات فنی مولتی متر

جهت یادگیری نحوه کار با مولتی متر بهتر است بدانید که مولتی متر از سه بخش اصلی زیر تشکیل شده است.

• صفحه نمایش: مقدار اندازه گیری شده ی کمیت های ولتاژ، مقاومت و غیره در این صفحه نمایش داده میشود.
• ابزار سلکتور یا کلید انتخاب: این کلید در وسط مولتی متر قرار دارد . با چرخش آن می توانید کمیت مورد نظرتان را اندازه گیری کنید.
• دکمه ها یا ترمینال ورودی پراب ها: که با توجه به اندازه گیری کمیت مورد نظر پراپ قرمز یا مشکی درون این ترمینال ها قرار می گیرند.

انواع مولتی متر

یکی از فاکتورهای مهم در نحوه ی کار با مولتی متر شناخت انواع مولتی متر می باشد. مولتی مترها از نظر نوع ساختار  و نمایشگر خروجی به دو دسته مولتی متر  آنالوگ و مولتی متر دیجیتال تقسیم میشوند.

مولتی متر آنالوگ: مولتی متری های آنالوگ مولتی متر های قدیمی یا عقربه ای می باشند. این نوع مولتی متر ها مقادیر اندازه گیری شده از کمیت های الکتریکی را با عقربه نمایش می دهد. امروزه استفاده از مولتی متر های آنالوگ دیگر رواج ندارد.

مولتی متر دیجیتال: به دو دسته مولتی متر های دیجیتال اتوماتیک و مولتی متر دیجیتال معمولی تقسیم میشوند. نوع اتوماتیک آن گران تر می باشد. مولتی متر دیجیتال به دلیل اندازه گیری دقیق تر و کارایی آسانتر و بهتر، باعث شد تا استفاده از مولتی متر های آنالوگ منسوخ شود.

قابل ذکر است که مولتی‌ متر ها بسته به میزان استفاده، نوع جریان و مدل با باتری قلمی، کتابی و حتی نیم قلمی کار میکنند.

کاربرد مولتی متر

مولتی مترها کاربرد گسترده ای دارند. به طور کلی مولتی متر ابزار مهم و کاربردی هر مهندس الکترونیک و هر تعمیرکار لوازم الکترونیکی می باشد. همواره این ابزار باید در کیف ابزار و دم دستش باشد.

• تست قطعات الکترونیکی مانند: خازن، ترانزیستور، دیاگ، مقاومت و غیره
• تست مدارهای الکتریکی در خودرو مانند: شارژ باتری، دینام، بوق ماشین و …
• تست  سلامت لوازم خانگی برقی
• تست بردهای الکترونیکی مانند: بردهای الکترونیکی موبایل و بردهای لوازم برقی خانگی
• کاربردهای صنعتی مانند: اندازه گیری دما، تست های تداوم و …
• اندازه گیری مقاومت
• اندازه گیری ولتاژ
• اندازه گیری آمپراژ
• تست دیود
• تست اتصال
• محاسبه ظرفیت خازن
• فرکانس متر
• محاسبات AC و DC
• تست فیوز
• فازیاب و غیره

آموزش نحوه کار با مولتی متر

برای شروع کار بهتر است با ساده ترین نوع مولتی متر شروع کنید. این نوع مولتی متر دارای یه صفحه ی درجه بندی شده و یک سلکتور است. از این دستگاه جهت اندازه گیری مقاومت، جریان و اختلاف پتانسیل استفاده میشود. و برای اندازه گیری هریک از این کمیت ها سلکتور را در محدده ی یکی از نام های  volt- ohm – ampere مشخص شده روی مولتی متر تنظیم می نمائیم.

مولتی متر ها معمولا دارای چهار دکمه ی اصلی میباشند. 

• HOLD : جهت کنترل پرش عدد
• REL : جهت صفر کردن مقادیر خازن و جریان
• RANGE : جهت تبدیل حالت اتوماتیک به دستی 
• SELECT : جهت کنترل بین چند حالت ( مثلاً AC ،DC، فارنهایت، سلسیوس یا سانتی‌ گراد )

قابلیت Beeper  در مولتی متر: اطلاع از  اتصال به نقاط مختلف مدار و یا سیم از اتصال و یا عدم اتصال به یکدیگر  

نشانگر موجود روی سلکتور جهت انتخاب مقدار مناسب برای اندازه گیری کمیت مورد نظر شما می باشد. مولتی متر نیز مانند دستگاه های دیگر دارای دو ترمینال کاتد و آند می باشد. که سیم مشکی را به تر مینال منفی و سیم قرمز را به ترمینال مثبت متصل می کنیم.

آموزش نحوه کار با مولتی متر دیجیتال ساده

شکل ظاهری مولتی متر ها ممکن است باهم متفاوت باشد. اگر میخواهید نحوه کار با مولتی متر در انواع و شکل های مختلف را بلد باشید. باید علائم اختصاری زیر را بشناسید.

• علامت ولتاژ ثابت :V
• علامت ولتاژ متناوب: ~V
• علامت جریان ثابت: ~A
• علامت جریان متناوب: ~A
• علامت مقاومت: (اهم) Ω

در مولتی متر های دیجیتال ساده تعداد ترمینال های ورودی از 2 تا 4 عدد می باشد. همانطور که در تصویر زیر مشاهده میکنیم تعداد ترمینال ها 3 عدد می باشد. که به ترتیب از پایین به بالا با علامت های VΩmA و COM و ۱۰A بر روی مولتی متر مشاهده می نمائید.

•  پراب سیاه رنگ را جهت همه ی اندازه گیری ها به پاینترین ترمینال که با علامت COM نمایش داده شده، متصل میکنید. این ترمینال به معنی پایه مشترک و منفی می باشد.
• جهت اندازه گیری جریان های میلی آمپری و ولتاژ اهم پراب قرمز را به ترمینال وسط که با علامت VΩmA روی مولتی متر مشخص شده متصل کنید.
• جهت اندازگیری جریان های بزرگی از 500 میلی آمپر تا 10 آمپر پراب قرمز رنگ را از ترمینال VΩmA جدا نموده و به ترمینال سوم یا بالایی که با علامت ۱۰A روی مولتی متر مشخص شده است متصل کنید.

نکته مهم: مولتی متر ذکر شده مناسب جهت اندازه گیری جریان مستقیم یا DC می باشد. این مولتی متر قابلیت اندازه گیری جریان های متناوب و بالای 10 آمپر را ندارد.

نحوه کار با مولتی متر جهت اندازه گیری ولتاژ ثابت

جهت اندازه گیری ولتاژ ثابت با ولت متر باید کلید سلکتوری روی مولتی متر را به اندازه ای بچرخانید که کلید سلکتوری در محدوده ی ولتاژ ثابت بماند. مثلا برای اندازه گیری ولتاژ باطری کوچک، کلید سلکتوری را میچرخانیم تا روی عدد 20 یا 2000M قرار گیرد.

سپس پراب مشکی را به ترمینال COM و سر دیگر پراب را به قطب منفی باطری متصل میکنیم در مرحله ی بعد  پراب قرمز رنگ را به ترمینال VΩmA  و سردیگر آن را به قطب قرمز باتری متصل میکنیم. اکنون باید ولتاژ باتری را روی صفحه نمایش مولتی متر مشاهده کنید.

نکته: اگر سهوا جای پراب های قرمز و مشکی را در دو سر باطری جا به جا متصل کنید مقدار اندازه گیری شده ولتاژ با علامت منفی نمایش داده میشود.

نحوه کار با مولتی متر جهت اندازه گیری جریان

جهت اندازه گیری جریان با آمپر متر  سلکتور را به اندازه ای می چرخانیم که در محدوده ی جریان قرار گیرد. مانند اندازه گیری ولتاژ با مولتی متر اگر مقدار جریان را ندانیم سلکتور را روی بیشترین مقدار قرار میدهیم. بیشترین مقدار 10A میباشد. سلکتور را روی این مقدار قرار میدهیم و پراب قرمز رنگ را به ترمینال 10A  متصل می کنیم. مشاهده اعداد غیر قاببل فهم مانند 0 یا 1 نشان گر بالا در نظر گرفتن بیش از حد جریان میباشد. در این مجددا با تنظیم کردن سلکتور روی جریان کمتر و با جا به جایی پراب قرمز و اتصال آن به ترمینال VΩmA جریان مدار مربوطه را اندازه گیری می نمائیم. 

نکته: جهت اندازه گیری جریان آمپرمتر بصورت سری در مدار قرار می گیرد.

نحوه کار با مولتی متر جهت اندازه گیری مقاومت

جهت اندازه گیری مقاومت با اهم متر کلید سلکتوری را به اندازه ای بچرخانید و در محدوده مقاومت قرار دهید. کلید سلکتوری را روی بیشترین مقدار قرار دهید زیرا نمیدانیم مقاومت چند اهم است. در هنگام اندازه گیری اگر اعداد غیر قابل فهم یا عدد 1 را روی صفحه نمایش مولتی متر مشاهده کردید؛ یعنی مولتی متر قادر به خواندن مقاومت نیست، کلید سلکتوری را روی مقدار کمتر تنظیم نمائید. پراب قرمز رنگ را به ترمینال VΩmA متصل کنید. و همانطور که قبلا ذکر کردیم پراب مشکی را به ترمینال COM متصل نمائید. سپس سر دیگر پراب ها را به دو سر مقاومت متصل نمائید.

نکته: در صورتی که مولتی متر در همه ی حالات عدد 1 را نمایش دهد نشان دهنده ی خرابی مقاومت می باشد.

نکات مهم در هنگام خواندن مقامت توسط اهم متر

 معنای حروف اختصاری مشخص شده  m , K , M در مولتی متر به شرح زیر می باشد:

• حرف m :  مخفف میلی می باشد، عدد مشاهده شده را در 0/001 ضرب نمائید
  حرف K : مخفف کیلو می باشد، عدد مشاهده شده باید در 1000 ضرب نمائید
  حرف M : مخفف مگا می باشد، عدد مشاهده شده باید در 10000 ضرب نمائید

برای مثال زمانی که کلید سلکتوری روی مقدار 1000k تنظیم کردیم، اگر عدد نمایش داده شده مثلا مقداری برابر 200 باشد، این عدد را با توجه به توضیحات بالا در عدد 1000 ضرب میکنیم و مقدار به دست آمده مقامت 200000 اهم را نشان میدهد.

نکته:  قسمتی که روی اهم متر با علامت ●)))  مشخص شده است، جهت تست ترانزیستور، تست دیود، تست قطع و وصی می باشد. 

نکته دوم: هنگامی که کلید سلکتوری اهم متر را روی عددی مشخص می نمائیم یعنی مولتی متر قابلیت اندازه گیری مقاومت های بین صفر تا عدد مشخص شده را دارد.

نکات مهم در هنگام کار با مولتی متر

نکات مهم و ضروری در نحوه کار با مولتی متر به صورت زیر میباشد.

• چرخش کلید سلکتور در جهت عقربه های ساعت
• جلوگیری از وارد شدن ضربه به دستگاه و حمل آن با احتیاط
• عدم چرخاندن سریع کلید سلکتور به جهت جلوگیری از آسیب به دستگاه
• برای جلوگیری از آسیب دیدن دستگاه هنگام اندازه گیری مقاومت حتما جریان برق را قطع کنید
• عدم دستکاری پیج تنظیم صفر دستگاه به جهت حساس بودن آن و قطعی فنر آن و خرابی آن
• هنگامی که خواستید توسط مولتی متر شدت جریان را اندازه گیری نمائید، دستگاه را به صورت سری در مدار قرار دهید.
• جهت اندازه گیری اختلاف پتانسیل توسط مولتی متر دستگاه را به صورت موازی میان دو نقطه یا دو پایه از مدار قرار دهید. 
• تنظیم کردن کلید سلکتور هنگام اندازه گیری کمیت ها روی بیشترین درجه و کاهش تدریجی آن جهت جلوگیری از آسیب به دستگاه
• هنگام اندازه گیری جریان های بزرگ دقت داشته باشید که کلید سلکتوری را روی جریان های پایین قرار ندهید. زیرا قطعا مولتی متر خراب شده و نیاز است مولتی جدید تهیه نمائید. 
• جهت جلو گیری از سوختن مولتی متر های غیر کلمپی در برابر نوسانات جریان، برای اندازه گیری جریان برق شهری (AC) از کلمپ متر استفاده نمائید.